آیا فرزند من بیش فعال است ؟
” پسرم ۴ ساله است خیلی ناآرام است او همه‌اش در حال بالا پایین پریدن است انگار خسته نمی‌شود از دست‌کارهایش هیچ جا نمی‌توانیم برویم مدام با بچه‌ها درگیر می‌شود آیا پسرم بیش فعال است ؟؟؟
امروزه بچه‌های زیادی به دلیل شیطنت و بازیگوشی بیش‌فعال خوانده می‌شوند اما آیا همه آن‌ها بیش‌فعال هستند ؟ چطور باید مطمئن شویم فرزندمان بیش‌فعال است یا نه ؟ و اگر بیش‌فعال است چکار می‌توانیم بکنیم ؟ و سؤالات بسیاری که شما والدین عزیز نگران و درگیر می‌کند ….
بیش فعالی چیست ؟
بیش فعالی یا (attention deficit /hyperactivity disorder)ADHDیک نوع اختلال روانی در کودکان است که در آن بی توجهی و بیش فعالی ،فراوان‌تر و بیشتر از کودکان معمولی در همان سطح رشد است .
کودکان متناسب با سن خود تحرک ،بازیگوشی و کم توجهی دارند اما اگر کودکی بیش‌ازاندازه از هم سن و سالان خود، این نشانه‌ها را دارد اینجا ما والدین باید دقت بیشتری بکنیم .
میزان شیوع بیش فعالی
در کودکان دبستانی بین ۳ تا ۷ درصد بچه‌ها علائم بیش فعالی را نشان می‌دهند و این میزان در پسرها نسبت به دخترها بیشتر دیده می‌شود .
سن تشخیص بیش فعالی :
شروع نشانه‌های اختلال حدود ۳ سالگی است اما معمولاً تا زمانی که کودک به مدرسه می‌رود تشخیص داده نمی‌شود . در شروع مدرسه کودک بیش‌فعال در کلاس آرام و قرار ندارد و معلم را با مشکلات زیادی مواجه می‌کند و یا به دلیل نداشتن تمرکز نمی‌تواند نمرات خوبی کسب کند و کم‌کم معلم و خانواده متوجه نشانه‌ها می‌شوند و بیش فعالی تشخیص داده می‌شود .
و اما در ابتدا با انواع بیش فعالی آشنا شویم .
انواع بیش فعالی :
نوع اول : بی توجهی کودک نسبت به همسالان خود تحرک زیاد ندارد اما به‌شدت دچار عدم تمرکز است .
نوع دوم : بیش فعالی یا تکانشگری تمرکز و توجه کودک خوب است اما بشدت پرتحرک و تکانشی است.
نوع سوم : نوع مرکب بیش فعالی –کمبود توجه هم کودک پرتحرک و تکانشی است و هم تمرکز و توجه پایینی دارد .
که نوع سوم معمولاً در بین کودکان شایعه تر است.
دلایل بیش فعالی چیست ؟
ژنتیک :
تحقیقات نشان می‌دهد اگر در خانواده سابقه بیش فعالی در یکی از اعضا نزدیک باشد و یا سایر اختلالات روانشناسی مثل اختلال شخصیت ضد اجتماعی ،اختلال سلوک و… احتمال داشتن فرزند بیش فعال در این خانواده بیشتر است . و نتیجه مستقیم‌تر اینکه اگر فرزند شما بیش‌فعال است احتمال اینکه فرزندان بعدی شما هم بیش فعال باشند وجود دارد .
فایل صوتی درباره این مبحث گفته شده است:
تست بیش فعالی کودک :
قبل از اینکه تست بیش فعالی کودک را انجام دهید لازم است به چند نکته مهم اشاره توجه کنید :
۱-علائم و نشانه‌های گفته‌شده حداقل به مدت ۶ ماه و در بیش از یک موقعیت( مثلا خانه و مدرسه )باید در کودک دیده شود .
خیلی از بچه‌ها در محیط خانه فوق‌العاده بازیگوش هستند و والدین را از پا درآورده‌اند اما در مدرسه کاملاً آرام و گوشه‌گیر هستند . این دسته از بچه‌ها بیش فعال نیستند و ممکن است تحت شرایط تربیتی اشتباه رفتارهای نامناسب داشته باشند . و به‌هرحال حداقل در ۲ موقعیت مکانی علائم بیش فعالی را بیش از ۶ ماه نشان می‌دهند .
۲- در شرایط استرس‌زا و موقعیت‌های دشوار در زندگی ممکن است کودک علائم بیش فعالی را به‌طور موقتی نشان دهد درحالی‌که بیش فعال نیست :
در زمان تغییرات ناگهانی در زندگی مثل طلاق والدین ، مرگ اعضای خانواده ، تغییر منزل ، اضطراب‌های شدید ، افسردگی و یا بیماری‌های جسمی مثل بیماری‌هایی که بر مغز تأثیر می‌گذارند،کودک ممکن است علائمی همچون بی‌قراری و نداشتن تمرکز داشته باشد که در این موارد تشخیص بیش فعالی داده نمی‌شود و با رفع علت مشکل کودک هم رفع می‌شود .
۳- بیش فعالی علائم و نشانه‌های زیادی دارد ولی اگر کودک شما حداقل ۶ تا از نشانه‌ها به مدت حداقل ۶ ماه دارد باید برای تشخیص قطعی به یک روانشناس مراجعه کنید .
تست بیش فعالی کودک
نشانه‌های بیش فعالی نوع اول (بی توجهی ):
۱-معمولاً به جزئیات توجه نمی‌کند و در انجام تکالیف یا سایر فعالیت‌ها اشتباهات ناشی از بی‌دقتی زیاد دارد.
۲-غالباً نمی تواند بر روی تکالیف مدرسه توجه کافی داشته باشد و یا در بازیهایی که نیاز به توجه دارند ناتوان است .
۳-غالبا به نظر می رسد وقتی مستقیما با او صحبت می‌کنید گوش نمی‌دهد .
۴-غالباً دستورالعمل‌ها را کامل اجرا نمی‌کند ،کار درسی ،وظایف و تکالیف محیط کار را تکمیل نمی‌کند (نه از روی لجبازی و یا نفهمیدن دستورات )
۵-غالباً در سازماندهی تکالیف و فعالیت‌ها ناتوان است .
۶-از تکالیفی که نیاز به فعالیت مستمر ذهنی دارد اجتناب می‌کند یا در اقدام به آن مردد است (مثل کار درسی در مدرسه )
۷-غالباً اشیا لازم برای انجام تکالیف و فعالیت‌ها را گم می‌کند (مثل مداد ،کتاب و…)
۸-محرک‌های بیرونی به‌آسانی حواسش را پرت می‌کند
۹- در فعالیت‌های روزمره غالباً فراموشکار است
علائم و نشانه‌های ببش فعالی _تکانشگری
۱-غالباً دست و پاهایش بی‌قرار است و روی صندلی وول می‌خورد
۲-غالباً در کلاس یا جاهای دیگری که انتظار می‌رود شخص نشسته باقی بماند صندلی خود را ترک می‌نماید .
۳-در جاهایی که مناسبتی ندارد می‌رود (مثلا پشت‌بام و یا جای خطرناک ) از در و دیوار بالا می‌رود
۴-غالباً قادر نیست بازی‌های بی سر و صدا انجام دهد .
۵-غالبا در حال حرکت است و به نظر می‌رسد موتوری به حرکتش وا می‌دارد .
۶-غالباً زیاد حرف می‌زند .
۷-غالباً قبل از اینکه سؤال تمام شود جواب‌هایی می‌پراکند
۸-غالباً در انتظار کشیدن برای نوبت ناتوان است
۹-غالباً حرف دیگران را قطع کرده و یا مداخله می‌کند (مثلا خود را در مکالمات یا بازی‌ها داخل می‌کند ).
اگر جواب شما به حداقل ۶ تا سؤالات بالا مثبت است احتمال وجود بیش فعالی در فرزند شما وجود دارد و باید به یک روانشناس برای مطمئن شدن مراجعه کنید و کمک حرفه‌ای بگیرید .
عوارض و خطرات بیش فعالی کودک :
کودکان بیش‌فعال غالباً به دلیل تکانشگری بالا مشکلات بیشتری نسبت به سایر کودکان تجربه می‌کنند به خصوص در جمع مهمانی‌ها و یا محیط مدرسه
-دعوا و مشاجره در کلاس و مدرسه بیش از سایر کودکان
-عزت نفس پایین
-مشکلات در تعامل و برقراری ارتباط با همسالان و دوستان
-ریسک بالای اعتیاد و الکلی شدن در این کودکان نسبت به سایر بچه‌ها
-بیش فعالی موجب ابتلای کودکان به سایر بیماری‌ها نمی‌شود اما معمولاً کودکان بیش فعال نسبت به سایر کودکان بیشتر در خطر مشکلات روانی مثل اضطراب ،افسردگی ،اختلالات یادگیری و اختلال دوقطبی،مخالفت و گستاخی با بزرگ‌ترها هستند .
البته همه این عوارض و خطرات تا زمانی است که ما برای درمان فرزندمان اقدامی نکرده باشیم .
درمان بیش فعالی :
دارو درمانی به همراه رفتاردرمانی
آیا مصرف دارو برای کودکم ضرر ندارد ؟؟؟
بسیاری از والدین نگران مصرف داروهای بیش فعالی هستند و سؤالاتی برایشان پیش می‌آید مثل اینکه آیا کودکم به این داروها وابسته نمی‌شود ؟؟؟ و تا چه زمانی نیاز است فرزندم دارو مصرف کند ؟؟
داروهای که برای بیش فعالی کودکان تجویز می‌شود غالباً هیچ نوع وابستگی در کودک ایجاد نمی‌کنند و تا زمانی که روانپزشک کودک تشخیص بدهد باید دارو مصرف شود . این مدت مورد نیاز به مصرف دارو معمولاً چندین سال و تا دوره نوجوانی ادامه پیدا می‌کند .
در کنار مصرف دارو هم کودک و هم والدین تحت مشاوره روانشناس قرار می‌گیرند و به والدین یاد داده می‌شود رفتارهای متناسب با شرایط فرزندشان داشته باشند تا او در کنار مصرف دارو بتواند زندگی آرام‌تری داشته باشد .
تغذیه کودکان بیش فعال :
برای همه کودکان مصرف زیاد فست فود و نوشابه و شکلات توصیه نمی‌شود . در مورد کودکان بیش فعال ممکن است زیاد بشنویم که مصرف مواد قندی مثل نوشابه و شیرینیجات موجب تکانشگری و تحرک بیشتر آن‌ها می‌شود اما حقیقت این است که تحقیقات بر روی مصرف قند در کودکان بیش فعال شواهد قوی در تغییر چشمگیری حالات تکانشگری آن‌ها نداشته است .
و اما مصرف چه موادی برای کودکان بیش فعال توصیه می‌شود . موادی که مصرف آن‌ها برای مغز مفید است مثل :
مواد با پروتئین بالا مثل تخم‌مرغ ،گوشت ، لوبیا و
بادام‌زمینی که به تمرکز بیشتر کودک کمک می‌کند .
کودکان بیش فعال و تلویزیون :
دیدن تلویزیون برای کودکان زیر ۲ سال ممنوع است و برای کودکان بالاتر از ۲ سال دیدن برنامه‌های تلویزیونی بیش از ۲ ساعت در روز توصیه نمی‌شود .
بازی مناسب کودک بیش فعال :
تمام فعالیت‌ها و بازی‌های کودک بیش فعال باید با برنامه‌ریزی برای بالا بردن تمرکز کودک انتخاب شوند .
بازی‌های مثل : بلوک‌ها ، پازل‌ها برای این کودکان بسیار مفید است .
همین‌طور توصیه می‌شود برای کودک بیش فعال خود بسیار کتاب بخوانید .
بیش فعالی در بزرگسالی :
کودکان بیش فعال در صورتی که تحت درمان قرار نگیرند تا بزرگسالی معمولاً علائم تکانشگری آن‌ها کمتر می‌شود اما آن‌ها معمولاً مشکلات تمرکزی دارند
علائم بیش فعالی در بزرگسالی :
-حواس پرتی همیشگی
معمولاً کارهایی که به آن‌ها سپرده می‌شود را فراموش می‌کنند ، کارها را تمام نمی‌کنند و نوعی بی‌قراری و پریشانی در رفتار آن‌ها دیده می‌شود .
-حوادث رانندگی بالا
بدلیل تمرکز پایین ، آن‌ها مشکل حفظ تمرکز در کاری که انجام می‌دهند دارند و ازجمله این کارها رانندگی است که از دست دادن تمرکز در آن خطراتی به همراه دارد . این افراد معمولاً سرعت رانندگی بالایی هم دارند .
-مهارت حل مسئله پایین :
این افراد در اولویت‌بندی کارها و دنبال کردن اهداف خود تا رسیدن به هدف مشکل دارند و معمولاً کارها و مسائلی که برعهده آن‌هاست را ناتمام رها می‌کنند و ترجیح می‌دهند به جای آن‌ها به کارهای لذت بخش تری بپردازند .
ادامه و درمان نشدن بیش فعالی در کودکی ممکن است فرد را در بزرگسالی درگیر اختلالات جدی روانی کند مثل :وسواس ، افسردگی شدید ، اضطراب ،نداشتن ثبات خلق و خو ، اعتیاد به سیگار و مواد مخدر
و حرف آخر :
کودک بیش فعال را تنبیه و سرزنش نکنید تحرک زیاد و حرف گوش نکردنهای او از عمد نیست . او نیاز به کمک جدی شما دارد.
